Polikistik Over (PKO) Şikayet ve Belirtiler

Resimde kadında tüylenmenin ortaya çıkabileceği vücut bölümleri gözlenmektedir.

 

Androjen (erkeklik) hormonların etkisiyle ortaya çıkan bu tüylenme dışında, yine bu hormonların etkisiyle hassas ciltte akne (sivilceler) ortaya çıkabilir.

 

PKO bir yumurtlama bozukluğu olduğundan sendromun diğer bir önemli belirtisi de adet düzensizliğidir. Bir kadının yılda bir veya iki kez gecikmeli adet görmesi normal kabul edilirken adet gecikmelerinin sık olması bir yumurtlama bozukluğuna işaret edebileceğinden muhtemel bir PKO açısından inceleme gerekir.

 

Yumurtlama olmadığından rahim iç tabakası progesteron hormonunun etkilerinden yoksun kalır ve bu yüzden yalnızca östrojen hormonu etkisiyle kalınlaşır. Kalınlaşma belli bir aşamaya geldiğinde tabakanın kan dolaşımı yetersiz kalır ve östrojen hormonu da tabakayı desteklemekte yetersiz hale gelir. Bu durumda genellikle gecikmeli bir süre sonunda kalınlaşan tabaka genellikle normalden fazla bir kanamayla birlikte dökülmeye başlar.

Ender durumlarda PKO'lu bir kadın düzenli olarak adet görebilmesine karşın, genellikle 35 günün üzerinde ve düzensiz aralıklarla adet kanaması görülür.

​

Yumurtlama olmaması, adet düzensizliğinin yanı sıra gebe kalamama, veya "zor gebe kalma" sorununa da neden olur.

​

Bazı durumlarda PKO, tekrarlayan düşüklere neden olabilmektedir.

 

"Şişmanlık" PKO'lu kadınların yarısında vardır. Şişmanlığın hastalığın tam olarak neresinde bulunduğu, yani hastalığı kolaylaştırıcı bir etken mi olduğu veya hastalığın sonucu mu olduğu halen tartışmalıdır.

​

Sitede muhtelif bölümlerde defalarca vurgulandığı gibi, PKO her kadında farklı seyreden bir durumdur. Ancak genel olarak PKO’nun mutlaka belirti verdiği söylenebilir. Bu yazı, PKO durumunda söz konusu olabilecek belirti ve bulgular konusunda bilgilenmenizi sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. Yazıyı okurken dikkat etmeniz gereken en önemli nokta aşağıda sıralanmış belirti ve bulguların ilk başlarda yer alanlarının daha aşağıda yer alanlara göre daha önemli PKO belirti ve bulguları olduğu, ancak PKO tanısının asla belirtilere bakarak konulamayacağının hatırlanmasıdır.

​

PKO tanısı, belirti ve bulgulara neden olabilecek diğer tıbbi durumlar muayene, laboratuvar incelemeleri ve ultrasonografi ve diğer görüntüleme yöntemleriyle tümüyle bertaraf edildikten sonra konur.

​

Aşağıda yer alan belirti ve bulgular arasında adet düzensizliği, tüylenme, kilo sorunu ve gebe kalamama belirtileri PKO’nun en temel belirtileridir ve tek başlarına var olduklarında bile PKO düşündürebilirler. Bunlar dışında yer alan belirtiler genellikle ancak bu dört ana belirtiden bir veya birkaçına eşlik ettiğinde PKO düşündürürler.

 

Adet Düzensizliği

PKO’da en sık görülen adet düzensizliği şekli özellikle ergenlik çağından itibaren var olan ve genellikle gecikmeler veya uzun süren adet görememe dönemleri sonunda ve genellikle beklenmedik bir zamanda aşırı miktarda kanama görülmesidir. Bunun yanında diğer şekillerde ortaya çıkan adet düzensizlikleri de ender olsa da PKO’da görülebilir.

 

Tüylenme (Hirsutizm)

Kadında “erkek tipi kıl bölgeleri” olarak kabul edilen üst dudak üzeri, çene kemiği üzeri ve yanaklar, göğüs kafesi üzeri bölge ve göbek çevresi, kasık ile göbek arasındaki orta hat, bacakların iç yüzleri, sırt ve kalça gibi bölgelerde kıllanma oluşması durumunda “tüylenme” veya tıbbi adıyla hirsutizm söz konusudur.

​

Dikkat: Genetik özelliklere bağlı olarak bazı kadınlarda kollarda ve bacaklarda ince kalın ve koyu renkli kıllar olabilmekte ve bu durumlarda kadınlar muhtemel bir hormonal bozukluk endişesiyle doktora başvurabilmektedirler. Hipertrikozis olarak bilinen bu durum bazen yanlışlıkla PKO sanılabilmekte ve kadının gereksiz tıbbi tanı ve tedavi işlemlerine tabi tutulmasına neden olmaktadır. Bu tür durumlarda çoğu zaman gereksiz yere yapılan hormonal incelemeler normal sonuçlanmakta ve epilasyon ile kıl köklerinin alınması dışında kalan tedavi yöntemleri sonuç vermemektedir.

PKO’da en sık görülen tüylenme şekli, ergenlik döneminden itibaren başlayan ve uzun bir zaman dilimine yayılmış bir şekilde giderek şiddetlenen tüylenmedir. Özellikle yüz bölgesinde tüylenme PKO için kuvvetli bir göstergedir.

Tüylenme sorunu nedeniyle doktora başvuran kadınların %15-40’ında temel sorun PKO’dur.

Yine PKO tanısı almış kadınların %80’inin tüylenme yakınması olduğu görülmektedir.

Yaşla birlikte vücut kıllarının (özellikle yüz bölgesinde) bazı kadınlarda artma eğiliminde olduğu bilinmektedir. Yine dudak üstü bıyık bölgesinde görülen hafif bir bıyık ve memebaşında görülen tek tük kıllanma bölgeleri çoğu zaman kalıtsal olan durumlardır.

Pubis yani genital bölgede kıllanma ergenliğe geçişin ilk belirtisidir ve bu kıllanması erken (8 yaş öncesinde) başlayan kız çocuklarında ileride PKO gelişme olasılığı yüksek bulunmaktadır.

 

Kilo Sorunu (Obezite)

PKO, insülin hormonu metabolizmasıyla olan yakın ilgisi nedeniyle şişmanlama eğilimi yaratan bir durumdur. PKO’lu kadınlar kolay kilo almaktan ve zor kilo vermekten yakınırlar. Kilo sorunu çoğu durumda özellikle göbek kısmındadır ("android" yani erkek tipi obezite).

PKO ve kilo sorunu ırksal özellikler gösterme eğilimindedir ve özellikle bizim de dahil olduğumuz beyaz ırkta daha sık görülür. İlginç bir şekilde Japonlarda PKO durumunda kilo sorunu geri planda kalmaktadır.

 

Üreyememe Sorunu (gebe kalamama, zor hamile kalma, kısırlık, infertilite)

PKO kronik bir yumurtlama bozukluğu olduğundan üreyememe sorununu beraberinde getirir. Bu, ancak tedaviyle veya uzun denemeler sonunda gebe kalma şeklinde olabileceği gibi, bazı durumlarda gebeliğin düşükle sonuçlanması şeklinde de olabilmektedir. Gebe kalamama ve düşük yapma çok çeşitli nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilen karmaşık bir durumdur.

Gebe kalamama nedeniyle değerlendirilen çiftlerde PKO %40 gibi yüksek bir oranda saptanmaktadır.

​

Ciltte Akantoz Lekeleri

Acanthosis Nigricans (Akantoz) çok ciddi bir cilt belirtisidir ve genellikle insülin direncine, yani şeker hastalığı veya şeker hastalığı eğilimine işaret eder. Koltukaltlarında, boyunda, kasıklarda,dirseklerde, meme altlarında veya cildin herhangi bir bölgesinde görülen bu lekeler gri-kahve renkli olup, adeta o bölge kirliymiş ve silince veya keselenince leke kaybolacakmış izlenimi verir. Genellikle kilolu olan kadınlarda görülen ve aslında bir şeker hastalığı belirtisi olan bu durum özellikle diğer temel belirtilerin varlığında PKO’ya işaret edebilir.

 

Şeker Hastalığı Belirtileri

PKO, şeker hastalığı gelişme olasılığını oldukça artıran bir durumdur. Lakin şeker hastalığı çoğu durumda 40’lı yaşlarda ortaya çıkar. Bu nedenle bariz şeker hastalığı belirtileri olan çok yemek yeme, çok su içme, bol idrar yapma gibi belirtiler PKO’lu genç kadınlarda ender olarak gözlenir.

 

Saç Dökülmesi Sorunu

PKO kanda erkeklik hormonu seviyesini artıran bir durumdur ve bazı kadınlarda “erkek tipi” saç dökülmesine, saç çizgisinin alından giderek yukarıya doğru çıkmasına neden olabilir. Nispeten ender görülen bir PKO belirtisidir.

​

Cilt Sorunları

PKO durumunda kanda artan erkeklik hormonları sivilcelenme sorununa neden olabilir. Çoğu durumda tüylenmeyle beraber olan bu sorun genellikle ergenlik döneminde kendini göstermeye başlar.

Yine yağlı cilt ve uzun süren ve başa çıkılması zor kepek sorunu özellikle dört ana belirtiden bir veya birkaçının varlığı durumunda PKO düşündürebilir.

PKO’lu kadınlarda kasıkta ve koltukaltlarında sıklıkla oluşan ter bezi enfeksiyonları da genellikle artmış erkeklik hormonu seviyelerinin bir sonucudur.

Cilt sorunlarının şiddeti adet döngüsü boyunca değişme eğilimindedir ve adet kanamasının başlamasıyla kanda östrojen hormonunun düşmesi ve testosteron hormonu hakimiyetinin artmasıyla cilt sorunlarının şiddetlenmesi sık görülen bir durumdur.

 

Göğüslerden Süt Gelmesi

PKO, bazı durumlarda prolaktin hormonu salgı bozukluklarıyla beraber olabilen bir durumdur. Normal şartlarda kanda belirli seviyeler arasında bulunan bu hormonun temel görevi emzirme döneminde süt yapımıdır. Hormon seviyesi gebelik ve emzirme dönemi dışında, yani gereksiz yere yükseldiğinde göğüslerden süte benzer bir sıvının gelmesine neden olabilir. Bu sıvı kendiliğinden akabileceği gibi, meme uçlarının sıkılmasıyla veya cinsel uyaranlarla sıvı gelebilir.

 

Genetik

Birinci Derece Akrabalardan Birinde veya Bir kaçında PKO Öyküsü Bulunması

PKO, genetik zeminde geliştiği düşünülen bir hastalıktır. Annede veya kız kardeşte tanısı konmuş PKO veya PKO düşündüren belirtilerin olması, PKO gelişme olasılığını artıran bir durumdur.

Henüz net olarak belirlenememiş ancak teorik olarak var olduğu kabul edilen “PKO geni” erkeğe geçtiğinde genellikle erken yaşlardan itibaren ortaya çıkan kellik sorununa yol açmaktadır. Bu, elbetteki erkekteki kelliğin tek nedeni değildir, ancak ailede böyle bir erkeğin bulunması PKO gelişme riskini artırmaktadır.

 

Birinci Derece Akrabalardan Birinde veya Bir kaçında Şeker Hastalığı Öyküsü Bulunması

Birinci derece akrabalar anne, baba ve kardeşlerdir. Şeker hastalığı (diyabet) temel olarak Tip I (erken yaşlarda ortaya çıkan ve mutlak insülin tedavisi gerektiren) ve Tip II (geç yaşlarda ortaya çıkan ve genellikle ağızdan alınan şeker düşürücü ilaçlarla tedavi edilen) olmak üzere ikiye ayrılır. Burada kastedilen, Tip II diyabettir.

 

Birinci Derece Akrabalardan Birinde veya Bir kaçında Rahim Kanseri Öyküsü Bulunması

Rahim kanseri veya daha doğru tanımlamayla rahim iç tabakası kanseri, çoğu durumda rahim iç tabakasının yalnızca östrojen hormonuna maruz kalmasıyla oluşan bir durumdur. PKO, yumurtlama bozukluğu yaratması nedeniyle devreye giremeyen progesteron hormonunun östrojen hormonunun etkilerini karşılayamaması nedeniyle tedavi edilmediğinde rahim iç tabakasında kalınlaşma ve kanser gelişimine zemin hazırlayan bir durumdur. Annede veya ablada özellikle şişmanlıkla beraber var olan bir rahim kanseri öyküsü ailede bir “PKO geni” varlığına işaret edebilen bir durumdur.

 

Diğer Ailevi Belirtiler

Birinci derece akrabalardan birinde veya birkaçında ve özellikle kadınlarda “şişmanlık”, kanda lipit yüksekliği, hipertansiyon gibi hastalıkların bulunması ailede bir “PKO geni” varlığına çok zayıf da olsa bir işaret olarak kabul edilebilir.

 

Kronik Kasık Ağrısı

Özellikle ileri derece PKO, yumurtalıkların büyümesine neden olur ve bu büyüme yumurtalıkları koruyan dış kılıfın gerilmesiyle kasıklarda sürekli bir ağrıya yol açabilir. PKO’nun ender görülen bir belirtisi olarak bu durum genellikle başka sorunlardan kaynaklanır.

 

Cinsellik İsteğinde (Libido) Artış

Libidoyu yöneten hormon testosteron hormonudur ve kadında seviyenin artması libidonun artmasına neden olabilir. Çok geri planda PKO düşündüren bir belirtidir.

 

Ruhsal Sorunlar

PKO kronik bir hastalıktır ve özellikle ileri derece PKO, yarattığı kozmetik sorunlarla, hormonal dengesizliğin beyin işlevleri üzerindeki olumsuz etkileriyle veya üreyememe sorunuyla bazı durumlarda ruhsal dalgalanmalara ve bazen depresyon sorununun gelişmesine neden olabilir. Depresyon ciddi bir durumdur ve çoğu durumda başka sorunlardan kaynağını alır.